Menaxhimi I Burimeve Njerezore

PERMBAJTJA

    Hyrje

    Nje pergjithesim mbi marredheniet e punes

    Sa zbatohet kontrata e punes dhe marredheniet e punes ne Shqiperi

    Rendesia e sindikatave

    Teoria e se drejtes sindikale ne Shqiperi

    Akti i  krijimit dhe statuti i cdo organizate profesionale

    Historia e sindikatave ne Shqiperi

    Konkluzione

HYRJE

 Kjo detyre po realizohet ne modulin Menaxhimi I Burimeve Njerezore.

Tema e zgjedhur ne kete detyre eshte : Marrdheniet e Punes.

Qellimi I realizimit te kesaj detyre eshte paraqitja e pergjithshme e funksionimit te marrdhenieve te punes ne vendin tone, konstatimi I problemeve kryesore dhe nxjerrja e konkluzioneve nga analizimi I disa prej faktoreve dhe indikatoreve te ndryshem ne marredheiet e punes. Eshte nje teme e cila ka shum probleme dhe me te cilen ndeshemi pashmangmerisht te gjithe ne cdo dite.

Nje veshtrim I pergjithshem mbi marredheniet e punes

Në marrëdheniet e punës është  shumë e rëndësishme bashkëpunimi  nëpërmjet punedhenësit që mund të jetë një person i vetëm ose një shoqëri aksionerësh dhe palës tjetër që është punëmarrësi. Bashkëpunimi midis punedhënesit dhe punëmarrësit ka nje i rëndësi te madhe  për të bërë punën si duhet dhe në të njëjtën kohë lidhja me vëndin e punës ze një vend të rëndësishëm  në jëtën e  cdo njeriu. Ështe shumë e rendësishme roli i punëmarrësit në marrëdhëniet e punës.  Nëqoftëse  nuk ka marrëdhenie te varura pune nuk mund të ekzistojnë marrëdheniet e punës shumë të rëndësishme për ecjen  përpara të një shoqërie. Lidhja midis punëmarrësit dhe punëdhenësit është një lidhje shërbim-shpërblim, ku të dy palët kanë  të drejta edhe detyrime. Punëmarrësi është personi fizik që  paguhet për punën e kryer. Në ditët e sotme kemi të bëjmë me një ekonomi globale ku ecën me rritme të shpejta dhe që bën që punëmarrësi te specializohet të jetë fleksibil dhe i motivuar për tju përshtatur kërkesave të tregut në rritje. Gjithashtu siguria ekonomike dhe sociale është  një aspekt i rëndësishëm i sigurisë njërëzore. Në këtë pikëpamje e drejta për punë  dhe të drejtat e punëmarrësve   gjatë punës luajnë një rol të rëndësishëm. Një ndikim të madh  në lindjen dhe zhvillimin  e së drejtës së punës dhe të marrëdhënieve të punës  kane ushtruar edhe  traktatet e ndryshme, konventat që bëjnë të mundur  mbrojtjen e punëmarrësve  në vendin e punës, mosdiskriminimin e  tyre për shkak të kombësisë, fesë, seksit apo bindjeve politike gjithashtu pagës apo orëve shtesë etj.Pra këto  marrëdhënie kanë shumë rëndësi për jetën, punën e cdo njeriu që hyn në marrëdhënie pune  duke zbatuar të drejtat dhe detyrimet e palëve kontraktuese.

Sa zbatohet kontrata e punes dhe marredheniet e punes ne Shqiperi?

Shqiperia eshte nje vend ne zhvillim dhe si e tille po adaptohet me kushtet dhe kerkesat e tregut pas ndrimit te regjimit politik ne vitet 1990. Ndryshimi I sistemit te organizimit do te ndryshonte dhe marrdheniet e punes sepse ato duheshin pershtatur me ekonomine e tregut kapitalist. Problemet me marrdheniet e punes ne vendin tone jane te shumta dhe faktoret qe ndikojne jane disa ku permendim: Kushtet e veshtira te punes, mosplotesimi I kerkesave qe kane punonjesit per nje page me te mire, mosnjohja e punemarresit e te drejtave dhe detyrimeve te tij, puna ne te zeze, mosfunksionimi I strukturave te shtetit qe jane pergjegjese per kontrollin e bizneseve, mosfunksionimi I sindikatave te cilat thjeshte figurojne si emra e ndonjehere dhe te pa regjistruara.

60%   e punëmarrësve punojnë në  të zezë, ku shume here punëmarrësit i është prishur kontrata pa plotësuar kushtet e zgjedhjes së kontratave, ku shteti jo  gjithmonë kontrollon  punëdhënësit per kushtet e punës, për plotësimin e kontratës së punës etj.

Nëqoftëse punëmarrësi mendon se kontrata e tij është prishur pa shkaqe të arsyeshme, ka të drejtë ti drejtohet gjykatës, duke parashikur provat për të vërtetuar që ka të drejtë.

Ne disa padi me objekt prishjen e kontratës së punës pa shkaqe të arsyeshme nga ana e punëdhënësit, shikohet se afati i njoftimit nuk zbatohet në momentin që punëmarrësi  hiqet nga puna, duke u prishur kështu  marrëdhëniet e punës.

Procedurat e parandalimit dhe zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në punë synojnë t’u vijnë në  ndihmë palëve të përfshira në një marrëdhënie pune, në mënyre që të arrijnë një zgjidhje paqësore dhe vullnetare per mosmarrëveshjet që mund të lindin, pa iu drejtuar gjykates dhe përmes mirëkuptimit në vendin e punës, jashtë kanaleve tradicionale të rretheve gjyqësore. Megjithëse praktika shqiptare është ndryshe, praktika gjyqësore ka treguar se shume herë punëmarrësve që ju janë prishur marrëdheniet e punës, kanë fituar procesin sepse ndonjëhërë punëdhënësi harron që para ligit cdo njëri është i barabartë dhe neqoftëse e le mënjanë gjendjen psikologjike të rënduar, duke u konsideruar nga të tjerët i papunë, i paaftë,  i kalon këto etapa, dhe akoma skemi një kulturë për të punuar dhe respektuar një kontratë, që është një marrëveshje midis palëve, që janë punëdhënësi dhe punëmarrësi.

Rendesia e sindikatave

Ne shum vende te botes ato jane nje ze I fuqishem dhe mbrojne me fanatizem te drejtat e punonjesve duke detyruar shum here  Bizneset te plotesojne menjehere kerkesat e punonjesve. Te gjithe punemarresit kane te drejten e tyre te plote te jene pje e sindikatave per te qene te mbrojtur e te perkrahen. Ekzistenca e tyre eshte e domosdoshme ne nje Vend demokratik dhe qe respekton rregullat e normat baze.

Sindikatat nuk  kane si qellim te  rrezojne qeverite, por ti bejne qeverite me te mira”, pra nuk jane ne qellim te politikes por per te perfituar sa me shume prej politikes. Ato mbrojne Punemarresin , por nuk kane armiq.

Ato jane nje gjymtyre shume e rendesishme e demokracise. pa ato demokracia eshte e cale. Shume here pyesin veten pse sistemi  sindikalist ne shqiperi eshte I dobet dhe punetoret  nuk bejne pjese ne sindikata?

Shkaqet pse nuk bejne pjese punetoret shqiptare ne nje sindikate

Tek ndermarrjet e vogla, punesimi kryhet sipas njohjes familjare dhe gjithashtu paga e ulet. Paga e ulet i ben keta punetore te kene frike se humbasin vendin e punes neqoftese marrin pjese ne sindikata. Pra jemi në fillimet e  biznesit, ku shumë here kemi të bëjmë me një biznes familjar dhe ku pjesëmarrja në një sindikatë as që nuk mendohet.

Pra per momentin ne Shqiperi kemi nje sindikate te dobet, jo aktive sic ishte ne fillimet e saja te demokracise. Dobësia e lëvizjes sindikaliste ndihmon drejtpërsëdrejti në shkeljen e të drejtave të punonjësve, në dobësimin e luftës kundër korrupsionit dhe  kundër informalitetit  të punës. Megjithese ka filluar me sindikaten e minatoreve, sot ka shume pak anetare. Ne Shqiperi vetem 14% te punetoreve te sektorit privat jobujqesor merr pjese ne nje sindikate

Në Shqipëri kemi të bëjmë me një treg pune, punesim shumë të  keq, për shkak se kemi  të bëjmë me një disekulibër midis ofertës dhe kërkesës për punë. Jemi në një situate ku papunësia është e madhe dhe njerëzit sidomos të rinjtë kënaqen me mundësinë e një punësimi dhe nuk e mendojnë fare që nëqoftësë do bënin pjësë në një sindikatë do të kishin mundësira më të mira punësimi dhe të drejta në vendin dhe për kushtet e punës.

Sipas Instat-it puna në të zezë zë 40% të punes informale, në këtë situatë  dëmtohet punëmarrësi, nuk përfitojnë asnjë të drejtë, as pension, as paga minimale, as punë normale, as ditë pushimi apo leje etj, në të njëjtën kohë  dëmtohet edhe Shteti: ul të ardhurat e buxhetit të shtetit dhe sigurimet shoqërore. Pra një sindikatë e forte sjell edhe luftën kunder punës informale, nëpërmjet nje roli sa me aktiv të sindikatave dhe nënshkrimit të kontratave individuale dhe kolektive të punës si mjet për uljen e papunësisë, për përmirësimin e kushteve të punës dhe uljes së korrupsionit.

Në konkluzion të punësuarit  kanë të drejtë të bashkohen lirisht në organizata sindikale për mbrojtjen e tyre në fushën e punës dhe të sigurimeve shoqërore Shteti nuk mund të ndaloje me ligj sindikatat apo format organizative të sistemit sindikalist. 

E drejta sindikale ne Shqiperi

E drejta sindikale është pjesë përbërëse e së drejtës së punës, si një terësi normash juridike  që rregullon pozitën juridike të  organizatave profesionale, të  kontratave kolektive, rregullon të drejtën e grevës  dhe në të njëjtën kohë merret me zgjidhjen e konflikteve të punës. Shum punemarres ne shqiperi nuk kane dijeni per shum te drejta te tyre.

Akti i  krijimit dhe statuti i cdo organizate profesionale

Duhet te nenshkruhet nga jo me pak se 5 anetare themelues per organizaten e punedhenesve dhe ne jo me pak se 20 antare themelues per organizaten profesionale te punemarresve.

Ne statut detyrimisht duhet te percaktohen:

1 - Emri i organizates

2 - Vendi ku ndodhet selia e saj

3 - Qellimi i saj

4 - Kushtet e pranimit,te doreheqjes dhe te
      perjashtimit te antarve

5 - Te drejtat dhe detyrat e antarve

6 - Perberja dhe funksionimi i organeve
     drejtuese si dhe kohezgjatja e mandateve te tyre

7 - Masat qe merren ne rast shperndarje.

8 - Organizatat sindikale duhet te dorezojne ne Gjykate aktin e krijimit dhe statutin e tyre,   per njohjen e tyre si person juridik. Organizata sindikale fiton personalitet juridik pas 60 diteve nga dorezimi i statutit ne Gjykate.

Historia e sindikatave ne Shqiperi

Dihet qe sindikatat bejne objektin e se drejtes se punes, dhe qe rregullojne dhe konfliktet e marredhenieve te punes nepermjet punemarresit dhe punedhenesit. Sot sindikatat konsiderohen si mbrojtes sociale dhe nje element i domosdoshem i se drejtes se punes.

o   Sindikatat e kane fillimin e tyre nga koha e Perandorise Osmane duke u persosur deri ne fundin e luftes se dyte boterore:

-         1870- Selenice- miniera e seres

-         Shkoder- shtypshkronja e pare

o   Lulezimi I fabrikave solli dhe shoqatat e para te punetoreve.

Pra shoqatat e para te punetoreve  lidhen me lindjen e sindikatave duke pasur si objekt permiresimin e kushteve te renda te punes,  dhe rritjen e pagave.

-         Ne vitin 1905 per here te pare u festua 1 MAJI ne Shkoder.

Megjithate ne kete kohe levizja sindikaliste ishte jo shume e organizuar.

o   Pas shpalljes se Pavaresise gjendja e mjerueshme  solli dhe organizimin e punetoreve si psh:

-         Shoqeria ndihmetare ne Shkoder- 1913;

-         Organ per mbrojtjen e interesave te mesuesve  Korce,etj.

o   Ndersa vitet 1925- 1939 quhen si berthama e levizjes sindikaliste ne Shqiperi.

o   Pas clirimit  dhe vendosjes se diktatures marredheniet e punes u centralizuan pra nuk behej fjale per ekonomi tregu te lire

-         Bashkimet profesionale- zbatonin politiken e Partise.

o   Rilindja e sistemit Kapitalist, pra tregu i lire i punes solli dhe lidhjet midis punedhenesve dhe punemarresve.

Pra ne Shqiperi Levizja demokratike ne 1990 coi ne lindjen e sindikatave.

-         1991 Sindikata e pav e minatoreve.

Nëqoftëse më përpara Bashkimet profesionale në diktaturë ishin leva të një partie, në Demokraci, sindikatat  janë të lidhura me Demokracinë  si një e drejtë sociale dhe për të  përfaqësuar punetoret.

Pra sindikatat ne Shqiperi ne fillimet e tyre ne vitin 1990 kane pasur nje rol shume te rendesishem, pra element kryesor per konsolidimin  e demokracise se  brishte ne Shqiperi.

Pra e drejta sindikale mund të kryhet vetëm në lidhje me zhvillimin historik duke u pasuruar, përsosur  dhe duke përmbushur më mirë misionin e vet social. Kjo e drejtë pasqyron zhvillimin dinamik të pozitave midis punëdhënësve dhe punëmarrësve duke mbrojtur interesat e punemarrësve, interesat e tyre profesionale, ekonomike  pra të personave që bëjnë pjese në një sindikatë.

Konkluzione

Ø Siguria njerëzore edhe sociale është një aspekt shumë i rëndësishëm i sigurisë njerëzore. Duke e  parë nga ky këndvërshtrim e drejta e punës zë një vend shumë të rëndësishëm  për individin, për të pasur një vend pune dhe për të mos u diskriminuar apo cënuar në mosrespektimin e kontratës se punës dhe zgjidhjen e saja pa arsyje të justifikueshme nga ana e punëdhënësit.

Ø Eshtë detyrë e shtetit, e sindikatave, ndërgjegjësimi jo vetëm i punëdhënësve por i të  gjithë opinionit publik, qe nëqoftëse  nuk respektohen punëmarrësit, nuk mund të ketë ecje përpara ne procesin e globalizimit edhe në botën e punës.

Ø Sindikatat jane shtylla e demokracisë dhe  ku Shteti ka të drejtë të garantojë lirinë sindikale, ku shteti në të njejtën kohë  ka të drejtë të parashikojë edhe të drejtën për grevë dhe gjithashtu  nuk ka të drejtë të  ndërhyje në kufizimin e lirisë sindikale

Ø Sindikatat ne shqiperi jane te pa fuqishme , problemet qe ato kane sot jane te shumta. Ato thjesht figurojne te regjistruara duke mos rrespektuar arsyet e ekzistences se saj, qellimin dhe detyrat kryesore. Eshte e domosdoshme mekembja e tyre duke patur parasysh problemet e shumta qe ka sot marrdhenia punedhenes- punemarres ku te drejtat e punonjesve madje shkelen dhe hapur ne menyre flagrante.