Planfikimi Mikroekonomik Ligjerata e fundit

·         1. Planfikimi Mikroekonomik Ligjerata e fundit, permbledhje esllajdeve paraprake klasifikimi i NVM etj.

·         2. Perkufizimi i biznesit te vogel dhe te mesem si dhe kriterte1. Menaxhmenti i firmes eshte i pavarur dhe zakonisht menaxshret jane njekohesisht edhe pronaret.2. Kapitali eshte ne pronesi te nje individi ose nje grupi te vogel3. Regjioni I shtrirjes kryesisht eshte i vogel, ndersa te punesuarit dhe pronaret janë te njejtin rajon.4. Madhësia relative e firmes duhet të jetë e vogel kur krahasohet më ndermarrjet me te medha ne rajon.Si krtitere eprckatuese mund merren edhe: – Biznesi duhet te jete I pavarur – Biznesi nuk duhet te jet dominant ne rajonin ne te cilin vepron – Numri i te punsuarve – Te hyrat nga shitjet

·         3. Kriteret per NV ne France• Ne France shpesh praktikohet definimi i NV sipas numrit te te punsuarve dhe ekziston:• Me pak se 10 te punesuar, jane ndermarje shume te vogla• Prej 10-49 te punesuar, jane ndermarrje te vogla• Prej 50-500 te punesuar, jane ndermarrje te mesme, dhe• Mbi 500 te punusuar, jane ndermarrje te medha.

·         4. Kriteret per BVM nga Banka Boterore• Ngjashem me perkufizime te tjera eshte edhe ai i Bankes Boterore, por me nje dallim jo aq te madh sa i perket numrit te punetoreve: – 1-5 punetore Mikrondermarrje – 6-25 punetore Ndermarrje te vogla – 25-250 punetore Ndermarrje te mesme• Parimi i përgjithshem është se BVM ndahen : – Mikrondërmarrjet, prej 1-19 të punësuar, – Ndërmarrjet e vogla prej 20-99 të punësuar, – Ndërmarrjet e mesme, prej 100 – 499 të punësuar

·         5. Pasqyra e popullacionit te NVM-ve te regjistruara ne Kosove

·          Participimi i kufizuar i te punesuarve ne vendimmarrje, me pak nivele te menaxhmentiti— Planifikimi formal i thjeshte— Ndikimi i madh pronarit, komunikimi i drejtperdrejte prej lart poshtë,— Centralizim me i madh gjate marrjes se vendimeve, struktures— Fleksibiliteti me i madhe— Marrja me e shpejt e vendimeve—6. Specifikat e biznesit te vogel dhe te mesem:

·          Ishin te zhvilluara nga ana e novatoreve te pavarur jashte grupeve per kerkime te zhvilluara nga ana e novatoreve te pavarur.— Ngjyra natyrale e televizionit etj.— Astronomia — Aviomotoret — Helikopteri — Klimatizimi — Robotika (Luddites – Ledajtes ose ludu) — Karakteristik tjeter e NV jane Inovacionet. —7. Inovacionet dhe NV-te

·         8. Punesimi dhe NV-te• Nermarrjet e vogla perfaqesojne burim te punesimeve te reja.• Kerkimet e fundit ne SHBA, Kanada, dhe Evrope, tregojne se numri i madh i mundnesive per punesim eshte krijuar nga ndermarrjet e vogla.• Ne vitet e tetedhjeta dhe te nentedhjeta NV kane krijuar perafersisht 80% te punesimeve te reja te vendeve te punes.

·         9. Fleksibiliteti dhe NV-te• NV-te karakterizohen me fleksibilitetin me te madh ne krahasim me ndermarrjet me te medha.• Fleksibiliteti nenkupton aftesi te NV qe ti nderrojne aktivitetet dhe te reagojne shpejt ne ndryshimet e tregut lokal.• Ne anen tjeter, fleksibiliteti nenkupton ndermarrje te veprimit te shpejte korrigjues-permirsues te vendimeve te marra.

·          Mirepo, informacionet nuk jane I vetmi faktor ne baze te te cilit vendimet per nivelin e cmimeve merren. Niveli I cmimeve te nje produkti varet edhe nga elasticiteti I atij produkti.— Nese biznesi posedon informata te bollshme per cmimet ne treg si dhe ka kapacitete per te projektuar levizjen e cmimeve ne te ardhmen, atehere eshte I lidhur me resurset qe posedon biznesi.— Fleksibiliteti dhe cmimet, bizneset mund te jene fleksibile edhe ne cmime.—10. Fleksibiliteti dhe NV-te

·          Pavaresia, NV-te karakterizohen me pavaresi. Pronaret e NV kenaqen ne autonomine qe u mundeson te vijne ne shprehje iniciativat, shpikja, dhe ambiciet.— Behet fjale per asetet e kufizuara te xhiros qe perdoren per mirembajtjet e paisjeve, financim te furizimeve me lende te pare, financimin te stoqeve te gatshme.— Kapitali i kufizuar, per pronaret e NV ne fazen fillestare te zhvillimit, karakteristike jane mjetet e kufizuara financiare.—11.

·          Ne shtetet e zhvilluara veqohen kater faktore te kontributit te NVM ne ekonomine e tregut:1. Kontributi ne sjelljen e konkurences se shendoshe2. Kontributet ne proceset e ndryshimeve teknologjike3. Hapja e vendeve te reja te punes4. Oferta e pasur e prodhimeve ne tregun vendor.—12. Rendesia e NVM ne ekonomine e tregut

·         13. Ndermresia dhe ndermaresi si krijues te bizneseve te vogla dhe te memse vazhdim

·         14. Perkufizimet e ndermarresise dhe te ndermarresit:• Perkufizimi i “ndermarresit” dhe “ndermarresise” eshte i veshtire.• Disa nga atributet kryesore jane (Wickham 2003):1. Reziku (risku) eshte dicka qe gjithmone shoqeron “ndermarresin” dhe “ndermarresine”2. Efektiviteti – ndermarresia siguron eficience ekonomike nepermjet krijimit te fitimit e qe paraqet nje shpagim/kthim te investimeve. Ne saje te kesaj, ndermarresia fiton shperblimin per sakrificen e tij.3. Inovacioni – e shoqeron cdo ndermarres, por mund te jete karaktaristike edhe per aktet e tjera te biznesit.

·         15. Kater karakteristikat qenesore te ndermarresise (Kuratno 1998)1. Njohja e shansave ne treg- ndermarresi ka aftesi me te madhe se te tjeret te lexoje dhe ta ndieje tregun, te shohe se cka nevojitet apo kerkohet momentalisht.2. Gatishmeria per pranimin e rrezikut – ndermarresia nuk I priton dhe nuk I frikohet shume rrezikut dhe ballafaqimit me te3. Aftesia per te siguruar resurset (burimet) per investime, duke qene I misheruar me idene ne tij.4. Aftesia per te menaxhur biznesin, angazhon shume energji dhe vetmohim per ta menaxhuar biznesin dhe eshte I gatshem per te bere sakrifica.

·         16. Evolucioni I mendimeve mbi rendesine e ndermarresise se BVN Lidhur me kete eshte me interes te behet edhe nje veshtrim i pikepamjeve te rrymave te ndryshme.1. Teoria e tregut te lire.2. Levizja e mbrojtjes se ambientit3. Mundesite e tyre per exploatimin e fuqise punetore.

·         17. Mjedisi/rrethina e biznesit te vogel dhe te mesem.• Faktoret e brendshem ndikues: • Faktoret e jashtem ndikues:• Motivet e pronarit • Mjedisi makro• Vetite personale - politik• Shkathtesite teknike - ekonomik• Aftesite menaxheriale - social• Marketingu -teknologjik• Financa • Mjedisi mikro - ekonomia lokale - furnitoret - bleresit

·         18. Problemet me te cilat ndeshen buzneset per ty hyre ne nje treg:

·         19. Problemet me te cilat ndeshen buzneset per ty hyre ne nje treg:1. Barrierat per te hyre ne treg -veshtiresojne qasjen ne fillim por me vone do ta mborjne nga hyrje te reja.2. Fuqia blerese – bleresit jane vendimtare. Ata gjithmone tentojne te arrijne zbritje cmimesh, distribuim me efektiv etj.3. Fuqia a furnitoreve - Bizneset e tejkalojne kete problem me ane te franshizave.4. Kercenimet nga substitutet – zgjidhjet alternative5. Rivaliteti dhe konkurrenca nga firmat e dhemeluara me heret, dumpingu ….

·         20. Fusha e veprimit te biznesit te vogel dhe te mesem.• Fusha e prodhimit eshte e lidhur me ndermarrjet e medha, megjithata egzistojne NV te cilat funksiononje ne kete sektor.• Tregtia eshte fushe me atraktive per NVM, kryesisht per shkak te kerkesave me te vogla per kapital fillestar.• Sherbimet jane gjithashtu fusha atraktive dhe dominante te cilat veprojne NVM.

·         21. KRIJIMI DHE ORGANIZIMI I BIZNESIT TË VOGËL DHE TË MESËM vazhdimesi

·         22. KRIJIMI DHE ORGANIZIMI I BIZNESIT TË VOGËL DHE TË MESËM1. Kapitali fillestar dhe planet financiare - shumica prej tyre nje pjes e siguron permes huase2. Përfitimet, detyrimet dhe obligimet e pronarëve - menaxherëve.3. Tatimet dhe rregullimi qeveritar4. Shfrytëzimi i burimeve5. Rritja, ekspansioni, integrimi dhe shi

·          Kënaqësi personale. Kënaqësia personale e cila rrjedh nga pronësiae biznesit është përfitimi më i rëndësishëm për pronarin e ndërmarrjessë vogël.— Kufizime më të vogla ligjore. Nuk ekzistojnë kufizime të caktuara— Taksat më të thjeshta ( tatimi në të ardhura)— Lehtësia e fillimit dhe përfundimit të biznesit.— Lirinë e veprimit ( biznesi është personal, shef i vetvetes).— Përparësitë kanë të bëjnë me:—23. Pronar i vetëm – biznesi individual

·         24. Pronar i vetëm – biznesi individual• Ndërkaq të metat e pronësisë individuale:• E tërë përgjegjësia është mbi pronarin i cili për obligimet e veta përgjigjet me tërë pasurinë e vet,• Vështirësitë për të siguruar kapitalin e nevojshëm dhe burimet për investime• Pronari/ menaxheri është tepër i ngarkuar.• Kontinuiteti kohor. Kohëzgjatja e ndërmarrjes së vogël varet nga vullneti i pronarit. Në fakt, ai është në pozitë të mbyllë ndërmarrjen e vogël në çdo kohë.

·          Lehtë themelohet. Themelimi është thjesht i shprehur nga vullneti i mirë i partnerëve.— Ndarja e profitit. Ndarja e profitit është e thjeshtë, si p.sh: ndarja e profitit në pjesë të barabarta, ose ndarje në bazë të mjeteve të investuara.— Thjeshtësia e procedurave të menaxhimit/vendimeve— Mundësitë më të mëdha për rritje dhe zhvillim— Rritja e potencialeve për funksionimin dhe zhvillimin e biznesit, në saje të përbashkësisë.— Përparësitë e partneritetit:—25. Ortakeria – partneriteti

·         26. Ortakeria – partneriteti• Te Metat• Jofleksibiliteti lidhur me organizmin, perspektivën, zhvillimin, futjen e partnerëve te rinj.• Mosmarrëveshjet midis partnerëve janë potencialisht te mundshme sidomos rreth menaxhmentit.• Boniteti më i vogël kreditor në krahasim me korporatën.• Rritja e kapitalit. Në partneritet, mundësia për rritje të kapitalit është• e kufizuar• Kontinuiteti në punë. Partneriteti mund të pushojë përderisa njëri prej partnerëve të përgjithshëm tërhiqet nga puna.• Ndarja e punës: Ka vështirësi në ndarjen proporcionale të punës,• të të drejtave dhe detyrimeve ndërmjet partnerëve.

·         27. Korporata

·         28. Korporata• Si përparësi mund të përmenden:• Orientimi kah zhvillimi: ndarja e qartë e përgjegjësive për menaxhim nga prona• Lehtësia për të siguruar burime financiare për investime• Lehtësia në ndryshimin strukturës së pronësisë dhe transferin e pronës• Menaxhmenti i specializu• Përgjegjësia e kufizuar.• Përfitime për të punësuarit

·         29. Korporata• Ndërkaq të metat e Korporatave:• Kontrolli i vështirësuar: rritja e numrit të aksionarëve dhe rritja e numrit të të punësuarve në korporatë zvogëlon mundësinë për kontroll të aktiviteteve BVM – të organizuar si ndërmarrje korporative.• Rrezikim i aksionarëve të vegjël. Interesi i aksionarëve të vegjël është i rrezikuar kur disa aksionarë e mbajnë paketën kontrolluese të aksioneve.

·         30. Pergjegjesite ligjore te bizneseve:• BVM si dhe te gjitha bizneset e tjera ne marredheniet e tyre komerciale paraqiten me pergjigjesi te cilesise dhe vellimit te ndryshem.• Cilesia mund te paraqitet ne forme te : a) Shoqeri me pergjigjesi te plote b) Shoqeri me pergjegjesi te kufizuar c) Shoqeri me pergjigjesi te kombinuar

·         31. Investimet e përbashkëta si formë e krijimit të biznesit• Investimet e përbashkëta (Joint Ventures) është formë e partneritetit për krijimin dhe zhvillimin e biznesit e krijuar me bashkimin e disa partnerëve të angazhuar në një lëmë mjaft të specializuar zakonisht me partner të jashtëm• Dobia e investimeve të përbashkëta qëndron kryesisht në faktin se secili partner sjell diçka që mungon të tjetri: financat, teknologjinë, menaxhmentin e të ngjashme.• Ajo praqitet edhe si një nga format e investimeve të jashtme direkte.

·         32. Franshiza si formë e krijimit të biznesit• Prejardhja e fjalës „franchise“ rrjedh prej fjalës franceze që e ka kuptimin e privilegjit apo autorizimit.• Në gjuhën angleze ka kuptim edhe më të gjerë që është:• E drejta e votës, ndonjë e drejtë speciale apo privilegji, të cilën e jep qeveria, që të afarojë si institucion, shoqatë ose ngjashëm• E drejta e emrit të produktit dhe shërbimeve, shpesh e drejtë ekskluzive për ndonjë regjion të caktuar

·         33. Franshiza si formë e krijimit të biznesit• Asistenca në franshizë pra:• Çfarë lloji të trajnimit i ofroni menaxhmentit dhe nëpunësve?• Cila është tërësia e produkteve?• Çfarë hulumtimesh të tregut janë kryer?• Cilat janë provizionet (përqindjet) për reklamim dhe për promovimet e shitjeve speciale?• Çfarë asistence financiare është në dispozicion?• Zona e tregut• Sa është e madhe zona e tregut të franshizës?• A është territori i tregut mjaft i gjerë për përkrahjen e franshizës?• Çfarë është përvoja në profit e franshizave në territoret tjera?• A janë në dispozicion deklaratat mbi shitjet e synuara, harxhimet administrative dhe neto fitimin?

·         34. Kontrata për franshizë• A është kontrata e drejtë për të dyja palët?• A është kontrata gjithëpërfshirëse, a i mbulon të gjitha aspektet e biznesit?• A janë kushtet e blerjes së franshizës të arsyeshme?• A janë kushtet e veçanta në kontratë të arsyeshme, veçanërisht në lidhje me: • pagesat fikse • blerjen e marrëveshjeve për produkte • kuotat e shitjeve • të drejtat ekskluzive • anulimin e marrëveshjes për franshizë • çmimin total të franshizës

·         35. Franshiza si formë e krijimit të biznesit• Tipet e franshizave janë:• Franshiza e emrit tregtar - perfshin nje emer firme.• Franshiza e shpërndarjes së produktit - perfshin dhenien e licencave zbatuesit per te shitur produkte specifike nen emrin dhe marken e firemes se prodhuesit.• Franshiza e pastër - perfshin te drejten per te blere te gjithe elementet e nje operacioni biznesi teresisht te integruar.

·         36. Përparësitë e franshizës• Franshizorë të tillë sigurojnë programe ekstensive në vendndodhjen e një kompanie, duke përdorur trajnimin në klasa, në grupet e diskutimit dhe teknika të tjera me qëllim të familjarizimit me zbatuesit e operacioneve të biznesit.• Me blerjen e një franshize një zbatues blen të drejtën për të përdorur emrin e një firme të njohur për një produkt apo shërbim.• Cilësia e mallrave ose e shërbimeve të shitura nga një zbatues është përcaktuese e famës së franshizorit.• Franshizorët rrallë japin hua për t’u dhënë mundësinë franshizave që të paguajnë pagesat fillestare franshize.

·         37. Të metat e franshizës• Ndarja e fitimit dhe pengesat franshizë-të• Ndjekja strikte e veprimeve të standardizuara. Blerësi i franshizës nuk e ka autonominë e një pronari biznesi të pavarur, megjithëse ai e zotëron biznesin.• Kufizimet mbi blerjen. Në interes të ruajtjes së standardeve të cilësisë, shpesh zbatuesit i kërkohet që të blejë produktet ose pajisjet e tjera nga franshizori, dhe ndoshta artikuj të tjerë nga një furnizuesi aprovuar.• Më pak liri.

·         38. Regjistrimi i bizneseve• Bizneset duhet të marrin formën legale – te regjistrohen tek organi përkatës shtetëror për të zhvilluar veprimtarinë.• Ligji mbi ndërmarrjet / Ligji mbi Korporatat / Ligji mbi shoqëritë tregtare. Me këtë ligj përcaktohen bazat juridike për format e organizimit të bizneseve.• Me regjistrimin e biznesit dhe hapjen e llogarisë së tij financiare në bankë krijohet identiteti i biznesit.

·         39. Regjistrimi i bizneseve• Përmbajtja e e kontratës mund të jetë e ndryshme por më poshtë po japim elementet themelore që përmban në shumicën e rasteve.• Identifikimi ( Firma, adresa, selia)• Veprimtaria• Pasuria /kapitali• Mënyra e formimit te kapitalit• Mënyra e menaxhimit• Mënyra e ndarjes se profitit / rrezikut• Hyrja dhe dalja nga partneriteti• Përfundimi i punës