3.Qeverisja e Fazes Pergaditore te Procesit Investiv
Faza pergaditore e projektit investiv ka rendesi te madhe per planifikimin e tij te sukseshem dhe per punen e sukseshme gjate ciklit te jeteses se projektit invstiv. Kjo faze njihet edhe me emrin faza parainvesticionale. Gjate kesaj faze behet hulumtimi i rrethines, nxjerrja e ideve per investime, krahasimi i tyre me qellimet zhvillimore ne ekonomine nacionale. Perzgjedha e ideve per investime burimin e ka te sistemi informatik (i cili jep informata per tregun, poziten e investitorit ne treg, zhvillimin teknologjik, pastaj tek politika dhe strategjia zhvillimore), pastaj kompanite mund te shpallin konkursper marrjen e ideve per investime, permes panaireve te ndryshme, nga partneret e ndryshem te huaj, etj.
Pra faza pergaditore e procesit investiv perfshin evidentimin dhe analizen e ideve per investime dhe perzgjedhjen e tyre, vlersimin e tyre dhe aprovimin e alternativave qe hyne ne planin investiv (idete per investime zakonisht e kane burimin ne politiken zhvillimore dhe politiken investive). Karakteristika kryesore e kesaj faze eshte se nuk kerkon angazhim te madh te mjeteve financiare dhe me shume kerkon punen shkencore e kerkimore dhe profesionale per sigurimin e informatave per pergaditjen e projekteve investive. Edhe perkunder faktit se kjo faze ka rendesi shume te madhe praktika e te investuarit ka treguar se kjo faze lihet me se tepermi mbas dore.
Duhet potencuar se ne fazen pergaditore te procesit investiv hyn edhe pergaditja e studimit investiv (feasibility study).
Identifikimi i projekteve investive
Identifikimi i projekteve investive niset nga idete per investime te mundshme. Idete per investime zakonisht e kane burimin ne politiken zhvillimore dhe politiken investive.
Sistemi informatik i investitorit eshte burimi i ideve per investime sepse ai jep informata mbi tregun, poziten e investitorit ne treg, zhvillimin teknologjik, etj. Ne praktike idete per investime mund te vijne edhe nga:
-kerkesa e papermbushur ne treg per produkte te caktuara,
-politika makroekonomike e vendit,
-shfrytezimi i pamjaftueshem i resurseve humane dhe materiale dhe mundesia e shfrytezimit te tyre produktiv,
-propozimet per investime nga partneret e jashtem, veqanerisht nga institucionet nderkombetare per asistence ne zhvillim, etj.
Idete qe kualifikohen ne kete faze paraqesin projektet e identifikuara te investimeve. Projekti i identifikuar duhet te permbane: te dhenat themelore per investitorin, tregun, vellimin e prodhimit, idete per procesin teknologjik, numrin e punetoreve, afatin e realizimit, vellimin e nevojshem te investimeve dhe fitimin ne raport me investimin.
Alternativat investuese – Studimet Paraprake
Per formulimin e alternativave te mundshme per projekte investive si baze sherbejne projektet e identifikuara. Tani keto alternativa i shtrohen nje analize me rigoroze te tregut, te teknologjise, vellimit te investimeve, zakonisht duke zgjedhur nje vit reprezentativ per projekte te vogla. Keto analiza ne praktike njihen me emrin studime paraprake investive (prefeasibility study).
Studimi parainvestiv koncetrohet ne analizen e parametrave kyqe te projektit, ndersa qellimi eshte krijimi i nje pasqyre mbi efikasitetin e projektit shpejt dhe pa shpenzime te medha. Studimi parainvestiv (prefeasibility study) permban sidomos:
-Informatat mbi vellimin dhe natyren e kerkeses ne treg per produket (sherbimet) qe jane si rezultat i projektit investiv,
-Karateristikat e teknologjise dhe mundesite e perparimit te saj, tregun e furnizimit me inpute,
-Personelin, strukturen e tij dhe aftesite e kerkuara,
-Mjetet e nevojshme financiare per investime,
-Treguesit e efikasitetit dhe rentabilitetit te projektit, etj.
Analiza e tregut ne studimin paraprak investiv eshte mjaft detale dhe duhet te perfshije projeksionet e vellimit te shitjeve ne tere periudhen e eksploatimit te projektit. Ne analize duhet perdorur qmimet konstante, dhe ne kete analize jepen prognoza per vellimin e pritur te shitjes ne variante:sasite minimale, sasite maksimale dhe sasite qe jane me se afermi realitetit pra me te besueshme se do te shiten.
Analiza tekniko-teknologjike duhet te perfshine: a)perfshkrimin e teknologjise, mundesite e sigurimit te saj, kushtet dhe qmimet e pajisjeve, kapacitetin e prodhimit, etj, b)inputet e nevojshme, vellimi, lloji, cilesia e tyre, mundesia e zavendesimit te tyre, normativat e shpenzimeve, etj, c)numrin e personelit, strukturen e tyre kualifikuese, shpenzimet per te ardhura personale, etj, d)analiza e lokacionit (aspektet ekologjike) ku analizohen kushtet urbanistike, shpenzimet e transprtit, infrastruktura, shpenzimet e mbrojtjes ekologjike, etj.
Analiza ekonomike dhe financiare ne studimin paraprak investiv duhet te jep informata fillestare mbi efikasitetin e projektit investiv, ajo perfshine sidomos:
-Vellimin, strukturen dhe dinamiken e investimeve (investimet ne token qe shfrytezohet, ne objekte, ne pajime, ne patenta, know how, doganat, taksat dhe tatimet, etj).
-Burimet e financimit te investimeve (burimet vetanake, kredite nga bankat e vendit, nga bankat jasht vendit, emitimi i aksioneve, etj).
-Llogariten shpenzimet e afarizmit (shpenzimet e lendeve te para, materialeve, energjise, amortizimit, te ardhurat personale, etj), me tutje llogaritet edhe bilanci i suksesit dhe fitimi bruto dhe neto i projektit investiv.
-Nga bilanci i suksesit llogariten treges te ndryshem qe matin efikasitin e projektit investiv. Prej treguesve qe llogariten me te rendesishmet jane:
a)Produktiviteti (Y/P – prodhimi ne raport me puntoret),
b)Rentabiliteti i investimeve (F/I - brutofitimi/investimet),
c)Koeficienti i xhiros (te ardhurat e pergjithshme/investimet ne mjetet e xhiros), etj.
Vleresimi i rrezikut dhe ndishmerise se projektit ne studimin paraprak investiv ka te bej me gjetjen e kufuirit te rentabilitetit te projektit, varesisht nga ndryshimet e vellimit te prodhimit, shpenzimet fikse dhe variabile te projektit dhe qmimeve te projektit.
Vellimi minimal (Qmin) qe siguron kufirin e rentabilitetit kur projekti mbulon shpenzimet por nuk siguron fitim varet nga shpenzimet fikse(Shf) dhe variabile (Shv), qmimi per nje njesi prodhimi (q) dhe vellimi i planifikuar i prodhimit (Q), dhe shprehet keshtu:
Qmimi minimal (qmin) qe siguron kufirin e rentabilitetit varet nga shpenzimet variabile dhe fikse dhe nga vellimi i prodhimit i planifikuar.
Keta tregues jane te rendesishem per rrezikun dhe ndieshmerine e projektit investiv. Nese keta tregues japin sinjal qe parametrat e mesiperme e rrezikojne rentabilitetin e projektit, rreziku ne kete investim atehere eshte i madh.
Sistemi informatik i investimeve
Sistemi informatik i investimeve jep informata per marrjen e vendimeve cilsore per projektet investive dhe ky sistemi informativ duhet te perfshije:
-Te arriturat shkencore teknologjike,
-Analizat shkencore te ecurive ekonomike, tendencat e zhvillimt te ekonomise si ne vend ashtu edhe jasht,
-Ecurite e qarkullimit te mallrave brenda dhe jasht vendit,
-Te dhenat per rezultatet e funksionimit te rezultateve te sistemtit te investimeve..
Te dhenat baze qe jane si input ne sistemin informatik te investimeve mund te jetne dokumentacioni i kontabilitetit, formularet, faturat, bilanci i gjendjes dhe i suksesit, dhe raportet tjere financiare. Nderkaq burimet e jashtme mund te jene publikimet statistikore, studimet, revistat, biblotekat dhe qendrat referale, etj.
No comments:
Post a Comment