Ø
CEFTA (Central European Free Trade Agreement) është një marrëveshje e tregtisë së lirë në të cilën
marrin pjesë tetë vende të rajonit të Ballkanit Perëndimor: Kosova, Shqipëria,
Maqedonia, Mali i Zi, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia dhe
Moldavia. Marrëveshja e parë e CEFTA-s u nënshkrua nga Polonia, Hungaria, Çekia
dhe Sllovakia në Dhjetor 1992 dhe hyri në fuqi në Korrik 1994. Hyrja ne fuqi :1.Kjo
marrëveshje është subjekt i ratifikimit, pranimit ose aprovimit në përputhje me
kërkesat e parashikuara nga legjislacioni i brendshëm .Instrumentet e
ratifikimit, pranimit ose aprovimit depozitohen tek depozituesi. 2: Kjo marrëveshje hyn në fuqi më 1 maj
2007, me kusht që të gjitha palët, përveç Republikës së Bullgarisë dhe Rumanisë
të kenë depozituar instrumentet e tyre të ratifikimit, pranimit ose aprovimit
tek Depozituesi deri më 31 mars 2007.3.
Nëse marrëveshja nuk ka hyrë në fuqi për të gjitha palët nëpërputhje me
paragrafin 2 të këtij neni, ajo hyn në fuqi në ditën e tridhjetë pas
depozitimit të instrumentit të pestë të ratifikimit,pranimit ose aprovimit.4. Për secilën palë që depoziton
instrumentin e ratifikimit, pranimit ose aprovimit pas datës së depozitimit të
instrumentit të pestë të ratifikimit, pranimit apo aprovimit, marrëveshja hyn
në fuqi në ditën e tridhjetë pas ditës në të cilën ajo depoziton instrumentin e
saj të ratifikimit, pranimit ose aprovimit.5.
Marrëveshjet bilaterale të renditura në aneksin 2 shfuqizohen në datën e hyrjes
në fuqi të kësaj marrëveshjeje për palët e interesuara.6. Palët e përmendura në paragrafin 4 do të ruajnë të gjitha
preferencat e parashikuara nga marrëveshjet e tyre përkatëse dypalëshe të
tregtisë së lirë derisa kjo marrëveshje të hyjë në fuqi për secilën.7. Nëse e lejojnë kërkesat kushtetuese,
secila palë mund të zbatojëpërkohësisht këtë marrëveshje. Zbatimi i përkohshëm
i kësaj marrëveshjeje në bazë të këtij paragrafi i njoftohet depozituesit. Të vendosur për këtë qëllim për
të eliminuar pengesat për tregtinë e tyre reciproke, në përputhje me dispozitat
e marrëveshjes së Marrakeshit që themeloi Organizatën Botërore të Tregtisë (
“OBT”), dhe për të vendosur gradualisht marrëdhënie më të ngushta ekonomike kan
vendosur objektivat. Objektivat
e kësaj marrëveshjeje janë të: a.
Konsolidojë në një marrëveshje të vetme nivelin ekzistues të liberalizimit të
tregtisë të arritur nëpërmjet rrjetit të marrëveshjeve bilaterale të tregtisë
së lirë tashmë të lidhura ndërmjet palëve; b.
Përmirësojë më tej kushtet për nxitjen e investimeve, duke përfshirë investimet
e huaja direkte; c. Zgjerojë
tregtinë e mallrave, shërbimeve dhe të forcoje investimet me anë të rregullave
të drejta, të qarta, të qëndrueshme dhe të parashikueshme; d. Eliminojë barrierat
dhe deformimet e tregtisë dhe të lehtësojë lëvizjen e mallrave në transit dhe
lëvizjen ndërkufitare të mallrave dhe shërbimeve ndërmjet territoreve të palëve; e. Sigurojë kushte të drejta të
konkurrencës që ndikojnë në tregtinë dhe investimet e huaja dhe hapë
gradualisht tregjet e prokurimipublik të palëve;f. Sigurojë mbrojtjen e përshtatshme të të drejtave të pronësisë intelektuale
në përputhje me standardet ndërkombëtare;
g. Sigurojë procedura efektive për zbatimin dhe aplikimin e kësaj
Marrëveshjeje, dhe h. Kontribuojë
kështu për zhvillimin e harmonizuar dhe zgjerimin e tregtisë botërore.
Ø
Kosova
u bë anëtare fuqiplotë e CEFTA 2006 në Korrik
2007, tetë muaj pas nënshkrimit të marr
veshjes .Ideja
kryesore e Cefta 2006
sht
aritja e :Objektivave t
Integrimit Evropian(Intensifikimi
I bashk
punimit rajonal
dhe Stabiliteti rajonal dhe p
rafrimi me
standardet Evropiane) dhe Objektivat
Ekonomike(Promovimi I eksportit, Unifikimi I rregullave dhe procedurave t
tregtis
dhe Promovimi I investimeve t
jashtme ).
Kriteret q
duhet ti plot
sojn
institucionet e Kosov
s n
kuad
r t
Cefta-s jan
Masat
sanitare dhe fitosanitare:Të
drejtat dhe detyrimet e palëve në lidhje me zbatimin e masave sanitare dhe
fitosanitare rregullohen nga Marrëveshja e OBT-së për zbatimin e masave
sanitare dhe fitosanitare. Palët do të
bashkëpunojnë në fushën e masave sanitare dhe fitosanitare, duke përfshirë
çështjet veterinare, me qëllim zbatimin e rregulloreve përkatëse në një mënyrë
jo-diskriminuese. Secila palë, me kërkesë të një palë tjetër, jep informacion
për masat sanitare dhe
fitosanitare.
Rregullat e origjin
s: Përveç
se kur parashikohet ndryshe në këtë marrëveshje, aneksi 4 përcakton rregullat e
origjinës për zbatimin e dispozitave të kësaj marrëveshjeje dhe metodave për bashkëpunimin
administrativ n
çështjet e doganave. Komiteti i Përbashkët
mund të vendosë të ndryshojë dispozitat e aneksit 4.
Konkurrenca: Palët do
të përshtatin çdo monopol shtetëror me karakter tregtar ose ndërmarrjet
shtetërore tregtare për të siguruar që, në përputhje me dispozitat e OBT-së,
nuk ekziston asnjë diskriminim ndërmjet
ndërmarrjeve të palëve në lidhje me kushtet sipas të cilave tregtohen
produktet. Palët do të informojnë Komitetin e Përbashkët në lidhje me masat që
ato miratojnë për të zbatuar këtë dispozitë.
Ndihma shtet
rore: Secila palë siguron
transparencë në fushën e ndihmës shtetërore,
inter alia, duke raportuar çdo vit tek Komiteti i Përbashkët
mbi shumën e përgjithshme dhe
shpërndarjen e ndihmës së dhënë dhe duke u dhënë palëve të tjera, sipas
kërkesës, informacion mbi skemat e ndihmës dhe rastet e veçanta individuale të
ndihmës shtetëre.
Anti-dumping:
Nëse një palë konstaton se në tregtinë me një palë tjetër po
ndodh
dumping në kuptimin e nenit VI-të të GATT-it, ai mund të marrë
masat e përshtatshme kundër praktikës në pajtim me marrëveshjen e OBT-së për
zbatimin e nenit VI-të të GATT-it dhe në kushtet e përcaktuar në deklaratën e
përbashkët në lidhje me këtë nen.
Mbrojtja:
Palët konfirmojnë të drejtat e tyre për marrjen e një mase
mbrojtëse
në përputhje me nenin XIX-të të GATT-it dhe marrëveshjen e
OBT-së për masat mbrojtëse sipas kushteve të përcaktuara në deklaratën e
përbashkët në lidhje me këtë nen.
Sh
rbimet:
Nenet në pjesën A të këtij kapitulli zbatohen për masat e
miratuara nga
palët që ndikojnë tregtinë në shërbime. Për qëllimet e kësaj marrëveshjeje,
tregtia në shërbime përcaktohet në përputhje me nenin I dhe, sipas rastit,
nenin XXVIII-të të marrëveshjes së përgjithshme për tregtinë
në shërbime (referuar“GATS”)
Investimet:
Secila palë do të nxisë sa të jetë e mundur investimet e bëra
nga investitorët e palëve të tjera në territorin e saj dhe i pranon këto
investime në përputhje me ligjet dhe rregulloret e saj të brendshme.
Prokurimet qeveritare:
Secila palë që nga data e hyrjes në fuqi të kësaj marrëveshjeje
do të sigurojë që prokurimet nga entet e veta do të zhvillohen në një mënyrë
transparente dhe të arsyeshme, do të trajtojnë të gjithë furnitorët e palëve
tjera me barazi, dhebazohet në parimin e konkurrencës së hapur dhe të efektshme.
Te drejtat e pron
sis
intelektuale: Për qëllimet e kësaj
marrëveshjeje, të drejtat e pronësisë intelektuale përfshijnë të drejta të
pronësisë industriale (patenta, marka tregtare, dizenjot industriale dhe
tregues gjeografikë), të drejtën e autorit dhe të
drejtat e lidhura me to, si dhe mbrojtjen kundër konkurrencës së
pandershme referuar nenit 10 bis të Konventës së Parisit për mbrojtjen e
pronësisë industriale dhe mbrojtjen
e informacionit të sekret .
Ø Struktura: Në Kosovë ekzistojnë 3 Nënkomitete:
Ø Nënkomiteti
për Masa Sanitare dhe Fito-sanitare që udhëhiqet nga Ministria e
Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural; 2) Nënkomiteti për Dogana dhe
Origjinë të Mallit që udhëhiqet nga Doganat e Kosovës dhe Nënkomiteti për
Barriera Teknike dhe jo-tarifore që udhëhiqet nga Ministria e Tregtisë dhe
Industrisë (MTI). Gjithashtu, në kuadër të MTI-së ekziston Pika e
Kontaktit i cili bën koordinimin e punës së këtyre nënkomiteteve dhe përfaqëson
Kosovën në takimet e CEFTAs.
Ø
Sa i përket ndikimit të CEFTAs në Kosovë, mund të theksojmë se
avantazhet dhe disavantazhet me anëtarësimin tonë në këtë marrëveshje janë si
vijon:
Ø Avantazhet:
-
Me hyrjen në CEFTA Kosovës i është dhënë mundësia të ketë qasje në
tregun e rreth 30 milion konsumatorëve
-
CEFTA jep mundësi që të eliminohen barrierat jo-tarifore
-
Diskutimi i çështjeve të ndryshme tregtare në forume rajonale
-
Anëtarësimi në CEFTA i ka dhënë Kosovës një shans që të mësohet me
rregullat e tregtisë brenda kornizave të BE-së
-
CEFTA është e hartuar në bazë të rregullave të OBT-së ku Kosova
synon të jetë anëtare
Ø Disavantazhet:
Nëse shikojmë në periudhë afatshkurtër mund
të thuhet që Kosova nuk ka përfituar sa është pritur për
shkak të problemeve politike që kanë ekzistuar dhe vazhdojnë të jenë
pengesë në zhvillimin e tregtisë me
disa vende të rajonit.
Në përgjithësi, nëse shikohet në periudhë afatshkurtër Kosova nuk ka
përfituar sa është pritur por nëse shikohet në periudhë afatgjatë atëherë mund
të themi se jemi në rrugë të mirë për të
përfituar edhe më shumë nga kjo marrëveshje. Sektori i prodhimit në Kosovë
po vazhdon të zgjerohet dhe produktet e saj janë duke u bërë konkurruese jo
vetëm në vendet e CEFTAs por gjithashtu edhe në BE dhe më gjerë si p.sh
në SHBA.
Ø Rekomandimet
p
r Kosov
n
Kosova duhet
t
identifikoj
dhe t
krijoj
:
Ø
P
rparesit
krahasuese
Ø
Specializimi
Ø
T
promovoj
eksportin
bazuar me p
rpar
sit
krahasuese
Ø
T
krijoj
institucione profesionale p
r ti adresuar sfidat q
dalin nga integrimi I tregut
Ø
N
qoftë se vie deri te konflikti midis dy pal
ve at
here sipas dispozitave ligjore
sht
e nevojshme nd
hyrja e gjykates s
Arbitrazhit e inicuar nga pala e d
mtuar .
PËRBËRJA DHE
FUNKSIONIMI I GJYKATËS SË ARBITRAZHIT
1. Gjykata e
Arbitrazhit përbëhet nga tre anëtarë.
2. Pala që ia paraqet mosmarrëveshjen arbitrazhit do të
caktojë një anëtar, që mund të jetë shtetas ose rezident i saj
3. Brenda 30 ditëve nga marrja e njoftimit, pala që i drejtohet
cakton nga ana e vet një anëtar, që
mund të jetë shtetas ose rezident i saj.
4. Brenda 60 ditëve nga marrja e njoftimit, të dy anëtarët e
emëruar do të bien dakord për caktimin e një anëtari të tretë që do të konfirmohet nga palët në
mosmarrëveshje brenda 15 ditëve. Anëtari i tretë nuk është shtetas i asnjë pale
në mosmarrëveshje, dhe as rezident i përhershëm në territorin e asnjë pale.
Anëtari i emëruar në këtë mënyrë është Kryetari i Gjykatës së Arbitrazhit.
5. Nëse të tre anëtarët nuk janë caktuar apo emëruar brenda
75 ditëve nga marrja e njoftimit, secila palë mund t’i kërkojë sekretarit të
Përgjithshëm të Gjykatës së Përhershme të Arbitrazhit në Hagë të caktojë një
autoritet emërues.
6. Do të zbatohen rregullat opsionale të Gjykatës së Përhershme
tëArbitrazhit për arbitrimin e mosmarrëveshjeve ndërmjet dy shteteve,
përveç kur parashikohet ndryshe në këtë aneks.
MARRËVESHJE E PËRKOHSHME
MBI TREGTINË DHE BASHKËPUNIMIN TREGTAR
NDËRMJET KOMUNITETIT
EUROPIAN NGA NJËRA ANË, DHE REPUBLIKËS
SË SHQIPËRISË NGA ANA
TJETËR
Marrëveshja
e Stabilizim-Asociimit ndërmjet Komuniteteve Europiane dhe Shteteve të tyre
anëtare
nga njëra anë, dhe Shqipërisë nga ana tjetër,
sht
nënshkruar në Luksemburg më 12qershor
2006.Komuniteti dhe Shqipëria do të vendosin gradualisht një zonë të tregtisë
së lirë gjatë një periudhe maksimumi dhjetëvjeçare duke nisur nga hyrja në fuqi
e kësaj Marrëveshjeje në përputhje me dispozitat e kësaj Marrëveshjeje dhe në
përputhje me dispozitat e GATT 1994 dhe të OBT. Duke bërë këtë, ato marrin
parasysh kërkesat specifike të parashtruara. Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit
ka për qëllim vendosjen e lidhjeve të ngushta dhe të qëndrueshme bazuar në
reciprocitet dhe interes të ndërsjellë, që duhet t’i japë mundësinë Shqipërisë
të forcojë dhe zgjerojë më tej marrëdhëniet të vendosura më parë.Është i
nevojshëm zhvillimi i lidhjeve tregtare nëpërmjet forcimit dhe zgjerimit të
marrëdhënieve
të vendosura më parë, veçanërisht
nëpërmjet Marrëveshjes mbi Tregtinë dhe Bashkëpunimin Tregtar dhe
Ekonomik.
BIEN DAKORD të përfundojnë Marrëveshjen dhe për këtë kanë emëruar si të
plotfuqishmit e tyre:
-
KOMUNITETIN EUROPIAN
-
[Presidenca që emëron përfaqësuesin
Për çdo produkt, tarifa bazë mbi të cilin zbatohen reduktimet e njëpasnjëshme të
vendosura
në
këtë Marrëveshje, është tarifa që zbatohet faktikisht erga
omnes ditën para nënshkrimit
të
kësaj Marrëveshjeje. Komuniteti dhe Shqipëria do t’i komunikojnë njëri-tjetrit tarifat
bazë përkatëse të tyre. Detyrimet doganore për importet drejt Shqipërisë të
mallrave që e kanë origjinën në
Komunitet, reduktohen në mënyrë progresive në përputhje me kalendarin e
mëposhtëm:
–
në datën e hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, detyrimi i importit reduktohet në
80% të
detyrimit
bazë
-më 1 janar
të vitit të parë pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, detyrimi i importit reduktohet në masën 60% të detyrimit bazë
–
më 1 janar të vitit të dytë pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, detyrimi i
importit reduktohet
në masën 40% –
-më
1 janar të vitit të tretë pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, detyrimi i
importit
reduktohet
në masën 20% të detyrimit bazë
–
më 1 janar të vitit të katërt pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, detyrimi i
importit
reduktohet
në masën 10% të detyrimit bazë
–
më 1 janar të vitit të pestë pas hyrjes në fuqi të Marrëveshjes, detyrimet e
mbetura për
importin
shfuqizohen.
të
detyrimit bazë
1.
Në ditën e hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje, Komuniteti dhe Shqipëria
shfuqizojnë
tarifat
doganore për eksportet dhe tarifat me efekt të njëjtë me to.
2.
Në ditën e hyrjes në fuqi të kësaj Marrëveshjeje, Komuniteti dhe Shqipëria
shfuqizojnë
ndërmjet
tyre të gjitha kufizimet sasiore për eksportet dhe masat me efekt të njëjtë me
to.
Kufizimet e autorizuara
Kjo
Marrëveshje nuk përjashton ndalimet apo kufizimet e importeve, eksporteve ose
mallrave
tranzit
të justifikuara në bazë të moralit publik, politikave publike, ose sigurisë
publike; mbrojtjes së
shëndetit
dhe jetës së njerëzve, kafshëve ose bimëve; mbrojtjes së thesareve kombëtare me
vlerë
artistike,
historike ose arkeologjike, ose mbrojtjes së pronësisë intelektuale,
industriale dhe tregtare,
ose
të rregullave lidhur me arin dhe argjendin. Megjithatë, ndalime ose kufizime të
tilla nuk
përbëjnë
diskriminim arbitrar ose kufizim të tërthortë në tregtinë ndërmjet Palëve.
Zbatimi I protokolleve
-Palët
përpiqen, kurdo të jetë e mundur, të shmangin vendosjen e masave kufizuese,
përfshirë
masat për kufizimin e importeve, për të mbrojtur bilancin e pagesave.
-
Në rastin kur një ose më shumë Shtete Anëtare apo Shqipëria gjenden në një
situatë tejet të
vështirë të
bilancit të pagesave, ose pran
nj
rreziku t
af
rt,
Komuniteti ose Shqipëria, në përputhje me kushtet e vendosura nga Marrëveshja e
OBT-së, mund të miratojë masa kufizuese dhe sipas rastit, informon
menjëherë palën tjetër.
Konkurreca
Të gjitha
marrëveshjet ndërmjet sipërmarrjeve kanë
si objektiv të tyre ose pasojë, parandalimin,kufizimin ose shtrembërimin e
konkurrencës.
Ndihma shtet
rore
Secila prej
Palëve garanton transparencë në fushën e ndihmës shtetërore, duke i paraqitur,
veç të tjerash palës tjetër një raport të rregullt vjetor për ndihmën
shtetërore.
Pron
sia intelektuale
Shqipëria
merr masat e nevojshme për të garantuar brenda katër viteve pas hyrjes në fuqi
të kësaj
Marrëveshjeje.
një nivel mbrojtjeje të të drejtave të pronësisë intelektuale, industriale dhe
tregtare të
njëjtë me
atë që ekziston në Komunitet, përfshirë mjetet e efektshme për realizimin e
këtyre të drejtave.
Bashkëpunimi me vendet kandidate për
aderim në BE
Shqipëria
mund të nxisë bashkëpunimin dhe të përfundojë një konventë për bashkëpunimin
rajonal
me cilindo vend kandidat për aderim në BE në secilën nga fushat e bashkëpunimit
të
mbuluara
nga kjo Marrëveshje. Një konventë e tillë duhet të synojë që të sjellë
gradualisht
marrëdhëniet
dypalëshe ndërmjet Shqipërisë dhe këtij vendi në një linjë me pjesën përkatëse
të
Komunitetit
Europian e Shteteve Anëtare të tij dhe vendit në fjalë.
Fusha e veprimit
1.
Palët Kontraktuese do të ndihmojnë njëra tjetrën në fushat brënda kompetencave
të tyre, në
mënyrën
dhe sipas kushteve të parashtruara në këtë Protokoll, për të siguruar zbatimin
rigoroz të
legjislacionit doganor, veçanërisht duke parandaluar, hetuar dhe luftuar
veprimet që shkelin atë legjislacion.
No comments:
Post a Comment